Aan de hand van de drie basisfuncties van het menselijk bewustzijn, afkomstig van drie verschillende breinen, kunnen we ook onze basalereactiepatronen gaan begrijpen. Daartoe is het goed om vooraf op te merken dat iedere actie feitelijk een reactie is. In sommige gevallen denken we dat een actie helemaal uit onszelf wordt geboren en dan dus geen reactie is. Dit is feitelijk echter geen juiste weergave van de werkelijkheid. Alles wat er gebeurt, heeft een oorzaak, conform de Cosmische Wet van Oorzaak en Gevolg.
Onze patronen zijn daarom altijd reacties op achterliggende oorzaken. Soms kunnen deze oorzaken heel erg ver in ons verleden liggen, maar al onze acties zijn en blijven altijd reacties.
De Latijnse uitspraak 'cogito ergo sum' is afkomstig van René Descartes (1596-1650). Dankzij deze Fransman hebben we een bedachte scheiding tussen een fysieke wereld en een denkwereld. Dit wordt doorgaans aangeduid als de scheiding tussen lichaam en geest.
Deze scheiding is, zoals we verderop zullen zien, volstrekt onjuist. Onze geest niets van doen met de basale functie van ons denken. De werkelijke betekenis van onze geest is het centrale onderwerp van het volgende hoofdstuk. Dankzij de miskleun van Descartes zitten onzefilosofen en theologen al eeuwenlang gevangen in hun denkwerelden, waar noch de Waarheid noch God gevonden kan worden.
Kortom, Descartes heeft met zijn misstap ons behoorlijk ver het bos in weten te sturen. Laten we daar nu maar weer voorzichtig uit komen.
Onze primaire reactie begint altijd in één van de drie basisfuncties van het menselijk bewustzijn. We beginnen dus met waarnemen, voelen of denken. Op basis hiervan kunnen we de mensheid verdelen in drie groepen. De eerste groep reageert in eerste instantie voornamelijkvanuit de waarneming, de perceptie. De tweede groep reageert als eerste voornamelijk vanuit het gevoel, de emotie. En de derde groep reageert eerst voornamelijk vanuit het verstand, de cognitie.
Deze driedeling kunnen we typeren met waarnemers, voelers en denkers. In aanvulling op de uitspraak 'cogito ergo sum' kunnen we dan ook nog twee aanvullende menselijke bestaansgronden onderscheiden.
Tezamen vormen dit drie verschillende 'bewijzen' voor ons bestaan als tricerebrale wezens op het buitenoppervlak van Terra (waarvan er op ieder van ons slecht één van toepassing is):
o Ik neem waar, dus ik besta (percipio ergo sum).
o Ik voel, dus ik besta (sentio ergo sum).
o Ik denk, dus ik besta (cogito ergo sum).
De waarnemers, de voelers en de denkers reageren bijvoorbeeld zeer verschillend bij hun entree op een feestje. De waarnemers nemen dan onmiddellijk de fysieke omgeving waar. Hoe ziet de situatie er precies uit? De voelers zijn vooral gericht op de atmosfeer. Bij wie voelthet goed om hier te zijn? En de denkers zijn als eerste bezig met de formele (rationele) kant van het feestje. Wat is de positie van de aanwezigen ten opzichte van mij?
Onze patronen zijn daarom altijd reacties op achterliggende oorzaken. Soms kunnen deze oorzaken heel erg ver in ons verleden liggen, maar al onze acties zijn en blijven altijd reacties.
De Latijnse uitspraak 'cogito ergo sum' is afkomstig van René Descartes (1596-1650). Dankzij deze Fransman hebben we een bedachte scheiding tussen een fysieke wereld en een denkwereld. Dit wordt doorgaans aangeduid als de scheiding tussen lichaam en geest.
Deze scheiding is, zoals we verderop zullen zien, volstrekt onjuist. Onze geest niets van doen met de basale functie van ons denken. De werkelijke betekenis van onze geest is het centrale onderwerp van het volgende hoofdstuk. Dankzij de miskleun van Descartes zitten onzefilosofen en theologen al eeuwenlang gevangen in hun denkwerelden, waar noch de Waarheid noch God gevonden kan worden.
Kortom, Descartes heeft met zijn misstap ons behoorlijk ver het bos in weten te sturen. Laten we daar nu maar weer voorzichtig uit komen.
Onze primaire reactie begint altijd in één van de drie basisfuncties van het menselijk bewustzijn. We beginnen dus met waarnemen, voelen of denken. Op basis hiervan kunnen we de mensheid verdelen in drie groepen. De eerste groep reageert in eerste instantie voornamelijkvanuit de waarneming, de perceptie. De tweede groep reageert als eerste voornamelijk vanuit het gevoel, de emotie. En de derde groep reageert eerst voornamelijk vanuit het verstand, de cognitie.
Deze driedeling kunnen we typeren met waarnemers, voelers en denkers. In aanvulling op de uitspraak 'cogito ergo sum' kunnen we dan ook nog twee aanvullende menselijke bestaansgronden onderscheiden.
Tezamen vormen dit drie verschillende 'bewijzen' voor ons bestaan als tricerebrale wezens op het buitenoppervlak van Terra (waarvan er op ieder van ons slecht één van toepassing is):
o Ik neem waar, dus ik besta (percipio ergo sum).
o Ik voel, dus ik besta (sentio ergo sum).
o Ik denk, dus ik besta (cogito ergo sum).
De waarnemers, de voelers en de denkers reageren bijvoorbeeld zeer verschillend bij hun entree op een feestje. De waarnemers nemen dan onmiddellijk de fysieke omgeving waar. Hoe ziet de situatie er precies uit? De voelers zijn vooral gericht op de atmosfeer. Bij wie voelthet goed om hier te zijn? En de denkers zijn als eerste bezig met de formele (rationele) kant van het feestje. Wat is de positie van de aanwezigen ten opzichte van mij?
De waarnemers
|
De voelers
|
De denkers
|
De waarnemers zijn via hun dominante waarnemingen als eerste vooral gericht op de fysieke kenmerken van onze leefwereld, de materiewereld van de stoffelijke lichamen of voorwerpen. De waarnemers zijn geneigd invloed te willen uitoefenen op deze fysieke wereld.Hierin ligt ook de verklaring voor de aanduiding van doener die soms ook wel gehanteerd wordt voor de waarnemers. Vanwege hun dominante perceptiebrein worden de waarnemers gedreven om uit te voeren. Ze willen daarbij uitvoeren in hun eigen tempo en op huneigen manier. Waarnemers waarderen daden, geen woorden. Ze zoeken bevestiging in de fysieke wereld.
|
De voelers zijn via hun dominante gevoelens in eerste instantie vooral gericht op de emotionele aspecten van onze leefwereld. Devoelers zijn geneigd om met de hen omringende levensvormen contact te willen maken op gevoelsniveau. Het gaat hier dus niet alleen om mensen, maar nadrukkelijk ook over dieren, planten en eigenlijk alles wat leeft. Vanwege hun dominante emotiebrein worden de voelersgedreven om te zijn. Ze zoeken daarbij bevestiging in de gevoelswereld, veelal via terugkoppeling door anderen.
|
De denkers zijn via hun dominante gedachten in eerste instantie vooral gericht op de rationele aspecten van onze leefwereld. De denkers zijn geneigd om met de hen omringende levensvormen contact te willen maken via gedachten in de vorm van ideeën, principes, uitgangspunten of redeneringen. Vanwege hun dominante cognitiebrein worden de denkers gedreven om te weten. Ze zoeken bevestiging in de ideeënwereld.
|
Er vindt voortdurend interactie plaats tussen onze percepties, emoties en cognities. De primaire reactie van de waarnemers, voelers of denkers wordt dan ook onmiddellijk gevolgd door een secundaire reactie. Deze secundaire reactie kan plaatsvinden in een andere basisfunctie, maar kan zich ook in dezelfde basisfunctie afspelen. Onderstaand figuur laat dit zien.
De combinatie van drie primaire- en drie secundaire reacties levert negen verschillende reactiepatronen. Deze negen reactiepatronen
vormen de basis voor onze persoonlijkheidstypen, zoals zodadelijk zal worden getoond.
In onderstaande tabel zijn de negen basale reactiepatronen genummerd van 1 tot en met 9, gebaseerd op het enneagram.
Het enneagram is nadrukkelijk niet bedoeld als een model om mensen via een cijfer in een hokje te kunnen stoppen. Het model is een
uiterst doeltreffend hulpmiddel om uitsluitend onze eigen persoonlijkheid te kunnen identificeren. Ken u zelve!
uiterst doeltreffend hulpmiddel om uitsluitend onze eigen persoonlijkheid te kunnen identificeren. Ken u zelve!
Waarnemende waarnemers: de bepalers
Wanneer de primaire- en secundaire reactie beiden plaatsvinden in het perceptiebrein, dan wordt de neiging om te willen uitvoeren versterkt. Deze mensen leven voornamelijk in de fysieke wereld. Dit uit zich met name in het zelf willen bepalen van de te uitvoeren actie. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 8: de bepalers. Voelende waarnemers: de bemiddelaars Mensen die primair waarnemen en secundair voelen hebben doorgaans een sterke neiging om te willen bemiddelen of de vrede te bewaren. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 9: de bemiddelaars. Denkende waarnemers: de verbeteraars Mensen die primair waarnemen en secundair denken hebben doorgaans een sterke neiging het tot het willen verbeteren van hun leefwereld. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 1: de verbeteraars. |
Voelende voelers: de helpers
Wanneer de primaire- en secundaire reactie beiden plaatsvinden in het emotiebrein, dan wordt de neiging om te reageren vanuit het gevoel versterkt. Deze mensen willen vaak anderen helpen in de vervulling van hun behoeften, om zo zelf het gevoel van waardevol zijn te verkrijgen. Deze mensen hebben een sterk ontwikkeld gevoel voor de werkelijke behoeften van anderen. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 2: de helpers. Waarnemende voelers: de presteerders Mensen die primair voelen en secundair waarnemen hebben doorgaans een sterke neiging het tot te willen presteren naar maatstaven van anderen, om zo het gevoel van zelf succesvol zijn te verkrijgen. Deze mensen hebben een sterk ontwikkeld gevoel voor succes. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 3: de presteerders. Denkende voelers: de verdiepers Mensen die primair voelen en secundair denken hebben doorgaans een sterke neiging het tot het willen overdenken van het eigen innerlijk gevoelsleven. Ze zoeken als het ware in alles de verdieping, de essentiële kern. Door gevoel en verstand te combineren zijn ze zeer bedreven in het maken van onderscheid, bijvoorbeeld tussen wat echt is en wat niet. Hiermee beogen ze het gevoel van zelf echt zijn te verkrijgen. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 4: de verdiepers. |
Denkende denkers: de ontleders
Wanneer de primaire- en secundaire reactie beiden plaatsvinden in het cognitiebrein, dan wordt de neiging om te reageren vanuit het verstand versterkt. Ze proberen alles te ontleden. Hierdoor wordt het afstandelijk benaderen van de eigen werkelijkheid gestimuleerd. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 5: de ontleders. Voelende denkers: de beveiligers Mensen die primair denken en secundair voelen hebben doorgaans een sterke neiging het tot het veilig willen maken van de directe omgeving. De aandacht gaat dan veelvuldig uit naar gevaren, bedreigingen en risico’s. Deze mensen hebben een sterk ontwikkeld gevoel voor onveiligheid. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 6: de beveiligers. Waarnemende denkers: de vernieuwers Mensen die primair denken en secundair waarnemen hebben doorgaans een sterke neiging het tot het voortdurend zien van kansen en het onophoudelijk blijven maken van nieuwe plannen. Ze willen eigenlijk telkens vanuit hun verstand hun eigen leefwereld blijven vernieuwen. Dit vormt de basis voor de persoonlijkheid van type 7: de vernieuwers. Introductie van negen typen persoonlijkheden |
Zoals gezegd vormen de negen basale reactiepatronen de oorsprong van de negen typen persoonlijkheden van het enneagram, genummerd van 1 tot en met 9. Iedere persoonlijkheid kunnen we daarbij kort typeren aan de hand van een kernmerkende levensspreuk die geldt voor iedereen met het overeenkomstige persoonlijkheidstype.
Onderstaande tabel geeft deze kenmerkende levensspreuken weer.
Onderstaande tabel geeft deze kenmerkende levensspreuken weer.